Dereń jadalny – zastosowanie w medycynie

Dereń jadalny – zastosowanie w medycynie.

Owoce derenia są bogatym źródłem związków biologicznie aktywnych. Zawierają dużo witaminy C oraz związki polifenolowe (flawonoidy) o właściwościach przeciwutleniających, a także rzadko występujące w innych popularnych owocach – związki irydoidowe np. kwas loganowy, o właściwościach przeciwzapalnych. To zawartość związków irydoidowych sprawia, że wśród polskich owoców dereń jest wyjątkowy.

Owoce derenia jadalnego zawierają głównie cukry proste, takie jak glukoza i fruktoza. Kwasy organiczne reprezentowane są głównie przez kwas jabłkowy. Ze względu na wysoką zawartość kwasów organicznych mogą być wykorzystywane do naturalnego zakwaszania przetworów owocowych. Wśród związków fenolowych owoców derenia są antocyjany, flawonole, kemferol, kwercetyna i ich glikozydy i  kwasy fenolowe. Wymienione związki wykazują m. in. silne właściwości przeciwrodnikowe. Zawarte w dereniu barwniki antocyjanowe wzmacniają ścianki naczyń krwionośnych i według najnowszych badań powodują wzrost wydzielania insuliny. Surowce zawierające antocyjany zalecane są w diecie ludzi żyjących w skażonym środowisku, gdyż związki te działają odtruwając w przypadku zatruć metalami ciężkimi. Antocyjany mają również duże znaczenie w okulistyce – w leczeniu zaburzeń mikrokrążenia w obrębie gałki ocznej, poprawiają ostrość widzenia o zmroku i nocą. Stosuje się je w leczeniu krótkowzroczności, kruchości naczyń krwionośnych, wrzodów i innych. Wykazują także zdolność pochłaniania promieniowania ultrafioletowego.

Od dawna w medycynie ludowej owoce derenia stosuje się w celach leczniczych, szczególnie w schorzeniach żołądkowo-jelitowych, dzięki działaniu ściągającemu i przeciwzapalnemu, oraz w gorączce np. w przebiegu grypy, anginy, malarii. Przy biegunkach stosuje się odwary i nalewki z owoców. Współczesna medycyna wykazała, że związki aktywne owoców derenia (irydoidy i antocyjany) wykazują właściwości przeciwmiażdżycowe i mogą być stosowane w profilaktyce chorób serca. Wyizolowany z derenia kwas loganowy podawany w formie kropel do oczu obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe i zwiększa przepływ w naczyniach krwionośnych oczu co może mieć duże znaczenie w chorobach, np. jaskry.

W pestkach dereniowych znajduje się frakcja tłuszczowa bogata w cenne kwasy tłuszczowe, z dominującym kwasem linolowym. Dlatego pestki mogą być doskonałym źródłem wysokonienasyconego oleju wykorzystywanego w kosmetyce czy jako suplement diety.

Liście, kora i pędy derenia, są także podobnie jak owoce, cennym surowcem farmaceutycznym. Napary z liści zalecane są jako środek moczopędny i żółciopędny, a napary z kory jako środek wzmacniający i pobudzający.

W Polsce owoce derenia są rzadko używane jako środek leczniczy, czy spożywczy, ale w krajach, gdzie roślina ta występuje powszechnie (Ukraina, Gruzja, Armenia) – znajdują szerokie zastosowanie w ziołolecznictwie i jako przyprawa kuchenna.